Het neoliberale fantoom

achterhuis

Met de SP hoog in de peilingen en de PvdA, GroenLinks en Christen Unie op dit punt in het kielzog, is de kans groot dat wij de komende jaren overspoeld worden met kritiek op ‘het neoliberalisme’. De politici worden gesteund door een internationale kring van theoretici. In Nederland is ‘De Denker des Vaderlands’ Hans Achterhuis hiervan de meest prominente vertegenwoordiger. Wat er ook mis is in de wereld, het neoliberalisme heeft het voor hen gedaan. De Euro- en bankencrisis, milieuvervuiling, sociale misstanden, armoede, ongelijkheid in de wereld, kinderarbeid, uitbuiting, treinen die niet op tijd rijden, enzovoort: allemaal de schuld van de markt, het bedrijfsleven, de globalisering en het neoliberalisme. Achterhuis erkent weliswaar dat het neoliberalisme ‘een vaag verzamelbegrip’ is, maar dat is voor hem en de andere criticasters geen enkel probleem. Hun gedachte lijkt te zijn dat de kritiek het beste aankomt zolang het betoog maar vaag aansluit bij hetgeen de lezer associeert met het liberalisme, zoals bijvoorbeeld het voor velen onheilspellende begrip laissez-faire.

Achterhuis bekritiseerde mij in zijn artikel ‘Het wegkijken van Rechts’. Ik had namelijk enkele kritische noten gekraakt over zijn boek De Utopie van de Vrije Markt in mijn eigen boek over de politieke filosofie van het liberalisme, getiteld Bemind maar Onbekend. In dit essay wordt mijn negatieve waardering van zijn boek voor een deel verduidelijkt.

Werkelijk verdiepen in de liberale ideeëngeschiedenis is er niet bij in anti-neoliberale kringen. Twijfelachtige of bewust onjuiste interpretaties van het werk van de liberale hoofdfiguren zijn daarentegen schering en inslag, net als de reductie van het liberalisme tot het propageren van de vrije markt, en natuurlijk vormt een misstap van een individuele liberaal voldoende grond om niet alleen de rest van zijn of haar werk te verwerpen, maar de hele liberale traditie naar de vuilstort van de ideeëngeschiedenis te verbannen. Verbazingwekkend vaak worden dergelijke betogen gepresenteerd als de definitieve ontmaskering van een onopgemerkte liberale samenzwering. Het ten onrechte bewierookte De Utopie van de Vrije Markt is exemplarisch voor deze benadering, maar Achterhuis is slechts één van velen. Het is daarom tijd dat de plek van het neoliberalisme in de liberale ideeëngeschiedenis wordt verduidelijkt en een aantal andere veelvuldig terugkomende kritiekpunten worden getoetst. Dan blijkt de kritiek op het neoliberalisme vooral op drijfzand gebaseerd.

De kans dat je een neoliberaal in levende lijve tegenkomt is nihil. Er is namelijk geen liberaal die zichzelf als neoliberaal aanduidt, een enkele theoreticus van de internationale betrekkingen uitgezonderd. Razeen Sally in Classical Liberalism and International Economic Order en Oliver Hartwich in Neoliberalism: The Genesis of a Political Swearword verschaffen hiervoor een verklaring.

De term neoliberalisme werd geïntroduceerd werd door de Duitse econoom Alexander Rüstow. Hij hield in 1932 een toespraak getiteld Freie Wirtschaft, starker Staat. Daarin zette hij zich af tegen het socialisme en communisme, maar ook tegen het ‘ongereguleerde negentiende-eeuwse laizzer-faire liberalisme’, dat hij beschouwde als een liberale uitwas. Overigens hebben Hartwich en Sally weinig moeite om aan te tonen dat hiervan in de overgereguleerde Duitse economie nooit sprake is geweest. Maar een dergelijk ‘verzonnen liberalisme’ past prima bij de geschiedenis van het neoliberalisme. Hoe dan ook, Rüstow zag zijn neoliberalisme als een derde weg tussen kapitalisme en communisme, dus het is niet verbazingwekkend dat zijn neoliberalisme veel sociaal-democratische trekjes had. Hij bepleitte een staat die belangrijke elementen van de economie centraal zou sturen. Bijvoorbeeld een marktpolitie die excessieve mededinging zou bestrijden, of een verbod op advertenties in de massamedia om kleine marktpartijen tegen de grotere te beschermen. Net als zijn landgenoot Röpke had hij een romantische hang naar kleine economische en sociale eenheden, zoals de familie en de kleine boer. Rüstow koppelde dit aan een sterke afkeer van technologische vooruitgang.

De oorspronkelijke neoliberalen hadden dus een behoorlijk aantal standpunten gemeen met de hedendaagse anti-neoliberalen. Rüstow slaagde er gedurende een korte tijd in om een Europese groep liberale denkers te verenigen, maar deze viel al snel uiteen door fundamentele onderlinge verschillen en de naderende Tweede Wereldoorlog. De Duitse denkers uit deze groep, waaronder ook Böhm, Eucken en Müller-Armack, verenigden zich vanaf 1936 rond het tijdschrift Ordo. Na de oorlog stonden deze Ordo-liberalen aan de wieg van de West-Duitse sociale markteconomie, via hun invloed op Ludwig Erhard. Maar reeds in de jaren vijftig werd de neoliberalisme nog amper gebruikt in Duitsland. In de rest van de wereld hebben liberalen dat amper gedaan. Eind jaren zestig werd het geherintroduceerd door politieke tegenstanders. Vooral in Latijns- Amerika onder aanhangers van de anti-kapitalistische dependencia-theorieën. Na de Koude Oorlog vond het zijn weg naar de anti-globaliseringsbeweging en andere anti-neoliberalen. Maar zij creëerden hun eigen, niet-bestaande vijand, die met de oorspronkelijke neoliberalen niets van doen had.

Het huidige gebruik van de term neoliberalisme schiet echter niet alleen feitelijk en geschiedkundig tekort, ook in theoretische zin is het onbruikbaar. Liberalen onderscheiden en identificeren zich in de regel met één van drie liberale hoofdstromingen: libertarisme, klassiek-liberalisme, of sociaal- liberalisme. De onderlinge verschillen worden uitgedrukt in de mate waarin de overheid een gerechtvaardigde inbreuk mag doen op de individuele vrijheid. Het libertarisme is op zijn beurt ook in twee richtingen op te delen. De anarcho-kapitalisten willen helemaal geen staat, terwijl de minarchisten een minimale staat voorstaan, die alleen zorgt voor de bescherming van individuele eigendomsrechten via justitie, politie en defensie. Klassiek-liberalen bepleiten een uitgebreider pakket staatstaken, met onder andere ook een minimaal sociaal zekerheidsnet, milieubescherming, infrastructuur en basisonderwijs. De sociaal-liberalen staan een nog extensiever pakket voor, omdat zij het als een staatstaak beschouwen om ieder individu gelijke toegang tot ontplooiing te verschaffen, wat om meer collectieve regelingen en verzekeringen vraagt. De bekendste sociaal- liberaal is John Rawls, bekende klassiek-liberale denkers zijn Milton Friedman en Friedrich Hayek, beroemde minarchisten zijn Ayn Rand en Robert Nozick, terwijl Murray Rothbard de meest geprofileerde anarcho-kapitalist is.

De huidige anti-neoliberalen laten zich niets gelegen liggen aan deze toch niet heel ingewikkelde classificatie. Waarschijnlijk omdat hierdoor de kracht van hun boodschap wordt aangetast. Zo wordt het bijvoorbeeld moeilijker om alle liberalen als aanhangers van laizzer-faire afschilderen, oftewel een volledige afzijdigheid van staatswege in het economische leven. Maar dat geldt alleen voor de libertariërs. De klassiek-liberalen erkennen enkele vormen van marktfalen die om overheidsingrijpen vragen en dat geldt in toenemende mate voor de sociaal-liberalen. Het zou de tegenstanders ook beperken in hun projectie van het liberalisme als theorie waarin het economisch handelen voorop staat en waar de moraal niet of nauwelijks buiten de markt bestaat. Neem bijvoorbeeld David Harvey’s A Brief History of Neoliberalism. Zijn neoliberalisme is ‘een politiek-economische praktijk’, waarin menselijk welzijn het best wordt bevorderd door ‘individuele economische vrijheden’ te bevorderen, in een kader van sterke eigendomsrechten, de vrije markt en vrijhandel. De staat heeft tot taak ‘markten te creëren waar ze nog niet bestaan’, en dient de waarde van het geld bewaken. Het Internationaal Monetair Fonds, de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie (WTO) zijn de internationale neoliberale instituties bij uitstek en hij betoogt dat China de nieuwste loot is aan de neoliberale stam.

Hij haalt van alles door elkaar. Het liberalisme is niet slechts een ‘praktijk’, maar een politieke en ethische theorie. Het individuele recht op leven, vrijheid en eigendom is juist een kwestie van moraal, de politiek-theoretische vraag naar de rol van de staat in het leven van de individu is hierop een logisch vervolg. Het liberalisme is ontstaan als tegenreactie op de beknotting van de individuele rechten op meningsuiting, religie en vereniging door zeventiende en achttiende eeuwse koningen en kerken. Gelijkertijd, maar niet primair, werd de inperking van economische vrijheden door bijvoorbeeld gilden en protectionistische overheden bestreden. Moraal, politiek en economie zijn derhalve geïntegreerd in het liberalisme. Inderdaad zien bijna alle liberalen het als een staatstaak om eigendomsrechten te beschermen en marktwerking te vergroten. Maar over de reikwijdte van de vrije markt gaat nu juist een van de belangrijkste liberale debatten. Dat de staat optreedt als hoeder van een nationale munt is daarbij al helemaal geen uitgemaakte zaak. Libertariërs en de meeste klassiek-liberalen bepleiten juist het opheffen van centrale banken, het herinvoeren van de goudstandaard of de vrije concurrentie tussen verschillende valuta. Alleen sociaal-liberalen zijn fervente voorstanders van internationale (economische) organisaties. Libertariërs en klassiek- liberalen beschouwen deze als onaanvaardbare staatsbemoeienis op internationaal niveau. Echte vrijhandel kent geen regulering van staatswege. Voor klassiek-liberalen is de WTO een ‘second best’ optie, die zich echter heeft ontwikkeld tot een hindernis voor vrijhandel, bijvoorbeeld door de doorsukkelende onderhandelingen in de Doha-handelsronde.

Het anti-neoliberalisme kent ook een gewoonte van malicieuze verdachtmakingen. Domenico Losurdo’s Liberalism. A Counter-History is hiervan een voorbeeld. Hierin wordt gesteld dat enkele liberale aartsvaders slaveneigenaar waren of de slavernij verdedigden. De op zich interessante vraag is dan natuurlijk hoe zich dat verhoudt tot hun liberale ideeën. Maar aan die vraag komt Losurdo amper toe, want hij gebruikt zijn bevindingen direct om de gehele liberale ideeëngeschiedenis verdacht te maken. Hierbij komt hij in groteske scenario’s terecht, waarin de geschiedenis van het liberalisme niet alleen nauw wordt verweven met de slavernij, maar ook met sociale ongelijkheid en op een gegeven moment zelfs het antisemitisme. Dat baseert Losurdo vooral op het werk van Hugo de Groot, John Locke, Bernard Mandeville, Edmund Burke en Alexis de Tocqueville. De eerste vraag is natuurlijk of zijn interpretaties correct zijn. Zo stelt bijvoorbeeld Locke-biograaf Roger Woolhouse dat er helemaal geen zekerheid is over Locke’s positie ten aanzien van de slavernij, citeert Sheldon Wolin in Tocqueville Between Two Worlds de Fransman juist uitgebreid in zijn afkeer van slavernij, terwijl Burke een voorstel schreef voor het afschaffen van de slavenhandel. Ten tweede schurkten deze denkers weliswaar tegen het liberalisme aan, maar geen van hen is te beschouwen als volledig liberaal. De Groot sowieso niet, terwijl Mandeville wel het klassiek-liberale idee van spontane ordening verwoordde (private vices, public benefits), maar verder op bijzonder weinig liberale gedachten te betrappen was. Burke en Tocqueville zijn uiteindelijk vooral conservatieve denkers en over Locke’s moeizame relatie tot het liberalisme is al tijden een academisch dispuut gaande. Losurdo gaat aan dergelijke zaken geheel voorbij en slaagt er –overigens terecht- niet in om ‘algemeen aanvaarde liberale aartsvaders’, zoals Hume en Smith, in zijn verhaal op te nemen. Maar ondertussen wordt het liberalisme wel in kwaad daglicht gezet.

Een ander terugkerend element in de kritiek op het neoliberalisme is het vermeende kwaadaardige en imperialistische karakter ervan. In navolging van de Canadese anti-kapitaliste Noami Klein komt bijvoorbeeld ook Achterhuis steeds weer aanzetten met de bemoeienissen van de klassiek- liberalen Hayek en Friedman in onder andere Chili ten tijde van Pinochet, als bewijs van een soort ‘fout verleden’ . Achterhuis beweert dat liberalen daar geen kritisch woord over schrijven, maar negeert daarbij werk van onder andere Ebenstein, Hennecke, Doherty, Cubitt of mijn eigen Classical Liberalism and International Relations Theory, waarin ik stelde dat Hayek en Friedman te makkelijk over hun eigen principiële liberale punten heen stapten door advies te geven aan het Chileense regime. Daarbij verdedigden zij zich onder de maat door er vooral op te wijzen in Chili de economische vrijheid wel groter was dan in andere landen en dat Westerlingen die naar communistische landen gingen nooit zoveel protest kregen. Dat was misschien wel waar, maar het schoot tekort als weerwoord op hun eigen handelen.

Margaret Thatcher, toch een favoriet doelwit van anti-liberale kritiek, antwoordde in een brief aan Hayek dan ook terecht dat Chili weliswaar economisch succes had, maar op andere terreinen volledig onacceptabel beleid voerde. Tegelijkertijd hebben zowel Hayek als Friedman zich altijd publiekelijk tegen dergelijke autoritaire regimes gekeerd. Friedman’s publieke verdediging, alsmede zijn correspondentie met Pinochet, is gepubliceerd in zijn memoires, getiteld Two Lucky People. Maar hoe ongelukkig zijn bemoeienis ook was, het vraagt te veel van de fantasie om in zijn puur economisch advies meer dan een incident te ontwaren.

Het boek van Achterhuis, De Utopie van de Vrije Markt, is populair en de schrijver is geregeld in de media met anti-neoliberale interviews en andere bijdragen. Wie zo hoog van de toren blaast vraagt om een kritische analyse. Achterhuis blijkt dan geen van de bovengenoemde fouten te vermijden en voegt een aantal hele en halve onwaarheden toe. Zo gooit hij routineus Rand, Hayek en Friedman op een neoliberale hoop en dicht hen een hecht gezamenlijke programma toe. Maar Rand was een minarchistische libertariër, die haar theorie de naam Objectivisme meegaf, terwijl de andere twee denkers klassiek-liberaal waren. Rand bekritiseerde Friedman in de jaren veertig, omdat hij in haar ogen te staatsvriendelijk was en Hayek noemde zij om dezelfde reden ‘een gif’ en ‘een voorbeeld van onze meest kwaadaardige vijanden’.

In een hoofdstuk over Hayek verzucht Achterhuis dat ‘er geen goede wetenschappelijke biografieën van Hayek bestaan’, terwijl er als sinds de jaren tachtig een fors aantal is verschenen, ook bij vooraanstaande uitgeverijen. Hayek wordt natuurlijk geassocieerd met laizzer-faire, terwijl hij van andere klassiek-liberalen en libertariërs juist veel kritiek kreeg op zijn belangrijke werk The Constitution of Liberty – waaruit Achterhuis ook citeert- omdat een derde van het boek voorziet in beschrijvingen van gewenste staatstaken! Het is dus potsierlijk dat Achterhuis zich openlijk afvraagt waarom sommige liberalen wel beperkt overheidsingrijpen in de markt toelaten en andere niet, terwijl een deel van het antwoord gewoon op zijn bureau lag.

Een belangrijke argumentatieve pijler onder De Utopie van de Vrije Markt is dat de Ayn Rand’s succesroman Atlas Shrugged een schoolvoorbeeld van een utopie is. Daar zal iedere lezer snel met de auteur eens zijn. Maar doordat de Alan Greenspan, de voormalige voorzitter van de Amerikaanse stelsel van centrale banken (Federal Reserve) Rand’s ‘belangrijkste filosofische leerling’ was, heeft het neoliberalisme enorme, in Achterhuis’ ogen gevaarlijke, invloed gehad op de wereld. Daar hangt Achterhuis vervolgens veel van zijn kritiek aan op. Nu was Greenspan inderdaad lid van Rand’s inner circle en maakte hij nooit geheim van de invloed die zij op hem had, vooral op de verbreding van zijn intellectuele ontwikkeling.

Maar Jennifer Burns merkt op in de Rand-biografie Goddess of the Market dat Greenspan in de groep rond Rand een status aparte had. Hij was geen student, maar een succesvol ondernemer. Maar hij was vooral anders omdat Rand ook iets van hem kon leren, namelijk economisch inzicht. Blijkens zijn autobiografie nam hij bewust afstand van haar ideeën toen hij zich in de jaren zeventig in de kringen rond Richard Nixon begaf en diverse publieke functies kreeg. In de ook door Achterhuis geciteerde biografie van Anne Heller wordt beschreven hoe inhoudelijk oneens Rand het soms was met Greenspan, ook al bleven zij bevriend. In deze context van nog groter belang is dat Rand een fel tegenstander was van de Federal Reserve. Zij zag de ‘Fed’ als een instrument van overheidsinterventionisme, zoals blijkt uit de bundel Capitalism The Unknown Ideal. De ironie van de geschiedenis is dat Greenspeen in dit boek die kritische positie voluit deelt.

Ook uit dit boek citeert Achterhuis lustig, maar weerlaat hij cruciale passages buiten beschouwing. Het feit dat Greenspan later Fed-voorzitter werd is dus vooral een bewijs van zijn dwaling van het Randiaanse pad, niet van de uitvoering ervan. Deze, en talloze andere, missers van Achterhuis zijn niet anders te kwalificeren dan als academisch broddelwerk, dat alleen bij de gratie van de onwetendheid van zijn lezerspubliek te lang weerlegd is gebleven.

Het is niet verwonderlijk dat de inhoudelijke kritiek van de anti-neoliberalen ook aan alle kanten rammelt. Hiervan tot slot drie korte voorbeelden. Keynes-biograaf Skidelsly, omarmd door Achterhuis en andere anti-neoliberalen, voert als definitief bewijs van het vermeende economisch onvermogen van het neoliberalisme aan dat tussen 1951 en 1980 de wereldwijde economische groei 4,8 percent was en in het ‘neoliberale tijdperk’ van 1989 tot 2009 ‘slechts’ 3,2 percent. Zelfs als deze cijfers correct zouden zijn (wat breed wordt betwist) en los van fundamentele methodologische bezwaren (hoe een dergelijke invloed te isoleren, over een dergelijke periode, in alle landen ter wereld) is ook het lage getal in historisch perspectief een fenomenaal succes. Belangrijk is ook dat er, ondanks Reagan, Thatcher, en in ons land Lubbers, ook in de jaren tachtig en negentig natuurlijk geen sprake was van een neoliberaal tijdperk en al helemaal niet naar Randiaanse snit. Alleen al in de ontwikkelde economieën name de overheid zeker tussen de 40 en 60 percent of meer van het bruto binnenlands product voor haar rekening. Dat is zelfs voor de meest sociaal-liberalen een nachtmerrie.

Ten tweede de claim dat neoliberalisme en globalisering kinderarbeid bevorderen. Natuurlijk is kinderarbeid een drama, dat terecht aan de kaak worden gesteld. Maar zoals de Internationale Arbeidsorganisatie ILO duidelijk maakt, kinderarbeid voor de internationale export is maar een miniem deel van het probleem. Meer dan 70 percent van de kinderarbeid is familie-gerelateerd en heeft met name plaats in de landbouw. Ouders sturen hun kinderen in de regel pas naar school als zij zich dat kunnen veroorloven. Het is dus niet toevallig dat de ILO een spectaculaire afname noteert van kinderarbeid in het economisch sterk gegroeide Zuid-Oost Azië.

Ten derde de balk in anti-neoliberale ogen: het miskennen van de fundamentele aantrekkingskracht van op liberalisme gebaseerd beleid. Zowel in Oost-Europa, India, Zuid-Oost Azië, China, Brazilië en elders mislukte het collectivisme, socialisme en communisme. Pas toen men liberale ideeën omarmde kwam er in deze landen en regio’s economische vooruitgang en kon armoede worden bevochten. Vaak gebeurde die overname van de liberale ideeën imperfect en ging de ontwikkeling gepaard met sociale en economische horten en stoten. Dat er desondanks spectaculaire resultaten vielen te noteren zegt vooral iets over de enorme kracht van het liberalisme, dat in de praktijk gewoon verduveld goed werkt.

De aantrekkingskracht van het liberalisme is dus niet verwonderlijk, hoe vervelend de tegenstanders dat ook vinden. Zij bestrijden een fantoom, genaamd neoliberalisme. Dat is pas werkelijk utopisch.

 

Dit essay verscheen eerder in De Groene Amsterdammer van 16 februari 2012.

Dr Edwin van de Haar is auteur van Bemind maar Onbekend, De Politieke Filosofie van het Liberalisme (2011), Classical Liberalism and International Relations Theory. Hume, Smith, Mises and Hayek (2009), diverse wetenschappelijke artikelen en tientallen populaire stukken over het liberalisme.

07 comments on “Het neoliberale fantoom

  • sirik , Direct link to comment

    Slavenhandel en kinderarbeid zijn geen probleem, geen drama’s.

    Ten tijde van de slavenhandel was er geen wetgeving dat verbood mensen te kopen, te verkopen. Kennelijk dacht men er toen anders over het houden van slaven dan, bijvoorbeeld, nu in Europa. Simpel gesteld, men vond het niet immoreel en niet nodig wetgeving te maken.
    Dat we nu en in de westerse wereld, in tegenstelling tot de islamitische samenlevingen, daar andere gedachten over hebben ontwikkeld, heeft er toe geleid dat daar nu wél wetgeving voor geschreven is, een verbod.

    Ik begrijp die discussies over slavenhandel niet.
    Stel, je leeft vandaag met de wetten en morele opvattingen van vandaag. Dan is het toch tamelijk krankzinnig dat men nu rekening moet houden met , op straffe van ver/beoordeling, leefregels die pas over honderd jaar geschreven zullen worden en ingegeven zijn door morele opvattingen die pas over honderd jaar bekend zullen.
    Want dat is wat er gaande is met deze slavendiscussie. Volledige onbekendheid met het vak geschiedenis.
    Wat mij verder opvalt is dat de slavenhandel, voorgesteld en van harte geadviseerd en letterlijk voorgeschreven door de koran, een legaal boek wat veelvuldig gelezen wordt in de Schilderswijken te Nederland 2014, volledig onbesproken laat.
    Slavenhandel bestaat NU in Jemen, Saoedi Arabië en Qatar, een oliestaatje waar onlangs onze lieve koningin nog enige handtekeningen heeft gezet.
    Daar hebben maar zeer weinige, vrijwel geen enkele, Liberalen, de mond over geroerd. Over sancties gesproken.

    Het andere probleem is dat van kinderarbeid.
    Vroeger heel normaal, niet immoreel totdat de samenleving van mening veranderde en daar wetgeving over ging maken. Alweder een verbod. En klaar is kees, opgelost. Alsmede vrouwenstemrecht, vrouwelijke studenten aan de universiteiten, enz..
    In ANDERE landen met andere culturen en andere geschiedenissen, gebeurt dit nog wel. Zij leven in een andere wereld, de derde wereld. En een andere wereld kent zo zijn eigen moraal en eigen problemen.
    Wij in Nederland hebben het geluk gehad dat wij onze toekomst deels zelf konden bepalen, maar trekken nu met het bekende vingertje de wijde wereld in, om ons met iedereen en alles te bemoeien. Hoezo soevereiniteit en zendingsdrang ?
    Kinderarbeid is voor sommige landen de enige manier om te kunnen concurreren. Verbied of boycot je kinderarbeid, dan ontneem je landen van een inkomstenbron met als gevolg dat kans op verbetering van hun welzijn vernietigd wordt. En nogmaals, het is internationale bemoeizucht !

    Het probleem wat het liberalisme nu in Nederland heeft is verraad.
    De enige officiële liberale partij, voor mijn gemak noem ik ze de neocons, neoliberalen, nepliberalen, wijkt niet een beetje van het rechte pad af, maar breekt met de essentie van het liberalisme.

    Rutte II onteigent een deel van het bedrijfsleven om politieke doelstellingen te realiseren. Ze ontneemt ondernemers, burgers, de mogelijkheid om met Rusland te handelen. Er is geen dringend noodzaak om dit te doen daar de Nederlandse openbare orde niet geschaad wordt door Russische handel, behalve een zucht naar nationalisme.
    De VVD vindt dit hoogst normaal, vanzelfsprekend dat fundamenten van het liberale gedachtegoed zo grondig worden aangetast. Mussolini maakt een vreugdedansje.
    De Nederlandse liberalen hebben toch heel erg vaak enorme kansen gemist,
    met als gevolg dat we torenhoge belastingen betalen (80% gemiddeld ?), een aanzienlijk deel van onze vrijheden zijn kwijtgeraakt, een munt dat vrijwel geheel zijn oorspronkelijke waarde is kwijtgeraakt, een volledig corrupt bankensysteem, een onderwijssysteem wat politiek bepaald wordt, een vrije pers dat opgerold is door de staat, een zeer uitgebreide (en nog steeds uitdijende) wetgeving hebben dat het dagelijkse leven in detail regelt, een grondwet dat buitenwerking is gesteld en subsidies die zelfs voor ondernemers de gewoonste zaak van de wereld zijn. De veroorzaakte schade van subsidies en kortingen is enorm. Zie de huizenmarkt.

    Bedrijven, ondernemers worden meegesleurd in de decadentie. Maatschappelijk ondernemen is een veelgehoorde uitspraak, terwijl bedrijven er niet voor zijn om de maatschappij te dienen maar om winst te maken. Men start geen bedrijf om voor een betere wereld te zorgen, maar vanwege de winst. Bedrijven worden zelfs ingeschakeld om als belastingontvangers namens de overheid te zijn. ( Bedrijven zelf, kunnen geen belasting betalen, slechts burgers)
    En sommige bedrijven vinden het een burgerplicht om van harte mee te werken aan sancties. Von Mises draait zich in zijn graf.
    .

    De kritiek van Achterhuis is inderdaad misplaatst. Het liberalisme is vervallen tot een vorm van socialisme. Niet dankzij het gedachtegoed maar vanwege het niet uitvoeren er van.
    De voor het socialisme meest krachtige wapen is het ontnemen van vrijheid. Enkel met dwang kan een socialistische staat worden gerealiseerd. Het liberalisme heeft verraad gepleegd aan de vrijheid door die dwang nooit ter discussie te stellen. De staat heerst momenteel over de burger, terwijl het ooit begonnen was als een dienaar.

    Dus ik heb het niet zo over libertarisme, klassiek-liberalisme, of sociaal- liberalisme. Het zijn slechts drie vormen van fundamenteel verraad.

  • Plato , Direct link to comment

    In grote lijnen ben ik het met deze reactie eens, maar om libertarisme nu weg te zetten als verraad gaat wellicht wat ver. Wat heeft deze stroming nou in de melk te brokkelen gehad. Ik denk juist dat het misschien nog de enige stroming is die een beetje ruggengraat heeft. Om wat te bereiken zelfs misschien wat te veel.

    • sirik , Direct link to comment

      Aangenomen dat het met de uitgangspunten van het liberalisme weinig mis is, dan is de uitvoering van juist het tegenovergestelde toch niets anders te bestempelen als verraad ? De belastingen zijn nog nooit zo hoog geweest als nu, de hoeveelheid aan wetgeving gaat tot in het absurde en het toenemende aantal overheidsfuncties heeft de top nog niet bereikt. Vele vrijheden zijn daardoor verloren gegaan. Dan is er toch flink wat mis met de doctrine en de uitvoering er van ?
      Neem Minister Kamp met zijn windmolenpark. Heeft de VVD ooit de belasting verlaagd ? En Rutte II staat toch te popelen om Putin te pesten ?

  • sirik , Direct link to comment

    Een belangrijk verschil ?

    Van der Haar schreef: ”
    De onderlinge verschillen worden uitgedrukt in de mate waarin de overheid een gerechtvaardigde inbreuk mag doen op de individuele vrijheid. ”

    Een gradueel verschil aldus.
    Toch meen ik een verschil met Van der Haar te hebben.
    Hans-hermann Hoppe constateerde:
    In de monarchische periode ( voor ww1) bedroeg de belasting zo’, 2 a 3 % BNP Dat is over een periode van enkele eeuwen.
    In 1900 was dat 10%; In 1920-30 al 30% BNP.
    Hetzelfde geldt voor het personeel:
    2-3% van werkende bevolking voor ww1, 20% na ww1.
    Inflatie/rentevoet waren gedurende (eeuwen) de periode voor ww1 dalende. Na ww1 stijgende.
    De hoeveelheid aan wetgeving voor ww1 was zeer weinig, nu kennen we een tsunami aan bemoeizuchtigheid.
    En vandaag zien we dat de democratische staat via het centrale bank systeem ( een novum van na 1800), de economie de nek heeft omgedraaid.
    In voorgaande periode sleepte de koning de burger niet automatisch mee in zijn val.

    Het probleem wat Hoppe ziet is dat de problemen veroorzaakt door het bestuur de pan uitrijzen na de oprichting van democratische staten. Dat is na ww1 ( maar 1800 mag ook).
    Zo zijn de meeste ideologische moordpartijen en moordpartijen door oorlogshandelingen van na 1900. Lenin 30, Stalin 30, Hitler 6 miljoen vanwege ideologie en 60 miljoen door oorlogshandelingen. ( ik mag er een paar miljoen naast zitten)
    Deze moordpartijen gedaan door democratische staten.
    Oorlogen door koningen onderling werden uitgevochten op een veldje waarbij De bevolking het schouwspel op een afstandje volgde.
    Men was zuinig op de soldaten, immers de huurling ( nabestaanden) ontving geld bij zijn dood.
    Bij de moderne oorlogen wordt er vrijwel niets vergoed. Zie de onschuldige burgerslachtoffers in Lybie dankzij de bombardementen van de NATO, een DEFENSIEmacht.

    Concluderend kan men stellen dat gedurende een lange periode het liberale gedachtegoed geen deuk in het bestuurlijke pakje boter heeft geslagen. Aan de uitgangspunten heeft het niet gelegen. De uitvoering was, zeg maar, ondermaats.
    De christelijke en socialistische stromingen daarentegen zijn dus vele malen succesrijker gebleken. Beide stromingen geloven dat er iets boven de mens gesteld is. En dan is dwang makkelijk gedaan.

    Vandaar dat men kan stellen ( A Rand) dat socialisten en christelijken de westerse beschaving om zeep helpen.

Leave a comment