Argentinië heeft in de tussentijdse verkiezingen van afgelopen zondag een duidelijk politiek signaal afgegeven. President Javier Milei en zijn partij La Libertad Avanza boekten een overtuigende overwinning, die laat zien dat een groot deel van de Argentijnse bevolking zijn hervormingskoers inmiddels omarmt.
De inzet voor een kleinere overheid, minder regulering en bescherming van individuele vrijheid blijkt geen abstract idee meer, maar wordt een tastbare realiteit.
Van economische noodtoestand naar kentering
In december 2023 bevond Argentinië zich in een economische noodtoestand, het resultaat van decennialang overheidsinterventionisme, vriendjespolitiek en potverteren. De maandelijkse inflatie bereikte 25,5 procent; spaargeld verdampte en vertrouwen in de toekomst was verdwenen.
Zoals vaak in tijden van hyperinflatie bood alleen bezit van reële goederen nog houvast: de hypotheek van een appartement kon men afbetalen met de opbrengst van een verouderde koelkast.
Minder dan twee jaar later is er een indrukwekkende kentering zichtbaar. Volgens het officiële statistiekbureau INDEC is de maandinflatie inmiddels gedaald naar circa 1,5 à 1,6 procent. Voor onze begrippen nog altijd fors, maar voor veel Argentijnen betekent het dat het leven niet langer dagelijks duurder wordt, dat sparen weer (een beetje) loont en dat men weer voorzichtig aan een toekomst kan denken.
Democratische infrastructuur hervormd
Milei en zijn ploeg voeren een breed en ambitieus hervormingsprogramma uit dat verder reikt dan economische maatregelen. Een cruciale innovatie was de invoering van een uniform papieren stembiljet (Boleta Única de Papel) in 2024 — vergelijkbaar met het biljet dat Nederlandse kiezers morgen gebruiken.
Iedere kiezer ontvangt nu hetzelfde biljet met alle partijen en kandidaten. Pas in het stemhokje kruist men de gewenste kandidaat aan. Waar het oude systeem ruimte liet voor manipulatie en vriendjespolitiek, maakt het nieuwe biljet politieke controle buiten het stemhokje onmogelijk.
Het effect werd vrijwel direct zichtbaar, onder meer in de provincie Buenos Aires, het historische machtscentrum van het peronisme. Waar de oppositie daar een maand eerder nog ruim won, verloren de peronisten ditmaal nipt. Niet de opinies veranderden, maar de vertaling van die opinies in de uitslag.
Een stevig mandaat in een systeem van wisselende meerderheden
Bij deze verkiezingen stond niet alleen symbolische steun op het spel, maar directe macht in het wetgevende apparaat.
Er werden 129 van de 257 zetels in de Kamer van Afgevaardigden en 24 van de 72 Senaatszetels verkozen. La Libertad Avanza behaalde circa 41 procent van de stemmen, goed voor 64 Kamerzetels, en werd daarmee veruit de grootste partij.
Dat Milei juist in een periode van scherpe saneringen deze steun weet te behouden, maakt zijn mandaat politiek uniek.
Ondanks de winst blijft de regering aangewezen op coalitievorming met hervormingsgezinde partijen zoals de centrum-rechtse PRO van Mauricio Macri en enkele provinciale formaties. Geen klassieke coalitie met vaste afspraken, maar meerderheden per dossier — precies wat nodig is in een land waar gevestigde belangen bij iedere stap weerstand bieden.
De aanval op cliëntelisme: wie zijn de ñoquis?
Een hoeksteen van Milei’s beleid is de afbraak van politieke patronage. De aanpak van de ñoquis — ambtenaren die nooit op het werk verschenen maar wel salaris ontvingen — is daarvan het duidelijkste voorbeeld.
Het begrip verwijst naar het Argentijnse gebruik om gnocchi (ñoquis) te eten op de 29ste van de maand, de dag van salarisuitbetaling. In 2015 was naar schatting 5 à 7 procent van de overheidsmedewerkers een ñoqui — meer dan 200.000 personen, goed voor 1,8 miljard dollar per jaar aan loonkosten.
Door deze schaduwadministratie te ontmantelen, wordt niet alleen bezuinigd: er wordt een parallel systeem van politieke controle doorbroken dat de officiële instituties jarenlang ondermijnde.
Productie en arbeid: van slot naar sleutel
Naast het terugdringen van cliëntelisme is de productiestructuur van het land weer vrijgemaakt.
In de industrie zijn vergunningen en quota grotendeels afgeschaft.
Import- en exportbeperkingen zijn versoepeld.
Staatsbedrijven zijn geprivatiseerd en kapitaalcontroles afgebouwd.
Daardoor kunnen ondernemers weer reageren op de markt in plaats van op de overheid.
Ook de arbeidsmarkt werd flexibeler. Proefperioden werden verlengd tot acht maanden (of langer bij kleine bedrijven), en er kwam een nieuwe status voor zelfstandige werknemers — vergelijkbaar met Nederlandse zzp’ers. Zo wordt formeel werk aantrekkelijker en neemt de macht van vakbonden bij blokkades af.
Het doel: meer productief werk, minder politieke banen.
Woningmarkt: vrijheid brengt opluchting
Een van de meest voelbare hervormingen betreft de woningmarkt. De inmiddels afgeschafte huurwet (Ley de Alquileres) legde strikte regels op voor contractduur, indexering en valuta — funest in een land met hyperinflatie.
De wet, zogenaamd ter bescherming van huurders, duwde de markt juist richting informele circuits. Door de beperkingen af te schaffen ontstaat weer aanbod. Tegelijk verdwenen import- en vergunningseisen in de bouw, waardoor kosten en doorlooptijden dalen.
De eerste signalen uit Buenos Aires zijn positief: woningen worden sneller verhuurd en kleine bouwbedrijven kunnen weer aan de slag.
Het zal de Nederlandse lezer niet ontgaan: in Buenos Aires zet men stappen die hier al jaren politiek taboe zijn.
Breder wordende steun, blijvende weerstand
De steun voor Milei’s koers groeide in korte tijd van circa 30 procent in de presidentsverkiezingen tot ruim 40 procent nu.
Het betreft geen enkele groep, maar uiteenlopende Argentijnen die een direct voordeel ervaren:
- Lage- en middeninkomens zien hun koopkracht stabiliseren.
- Kleine ondernemers merken dat bureaucratie afneemt.
- Woningzoekenden, verhuurders en bouwondernemers zien de markt weer functioneren.
Tegelijk zorgde Boleta Única ervoor dat vooral in peronistische bolwerken de stem van de kiezer zwaarder weegt dan het politieke netwerk.
De weerstand blijft echter reëel. Vakbonden, universiteiten en academische instellingen — traditioneel verweven met het peronisme — verzetten zich fel tegen bezuinigingen en tegen de retoriek over “de elite”.
Kort gezegd: steun groeit waar vrijheid ruimte geeft; verzet concentreert zich waar privileges verdwijnen.
De kernvraag
Daarmee komt een fundamentele vraag op tafel:
Wie bepaalt de koers van het land — de kiezer of het kordon van gevestigde belangen?
Het antwoord op die vraag bepaalt hoeveel tempo Milei mag blijven maken.
Nederland kijkt mee
Morgen gaat Nederland naar de stembus. De belangstelling voor libertaire ideeën groeit al jaren, al blijft dit grotendeels buiten de gevestigde media.
Voor het eerst in haar ruim dertigjarige bestaan leeft bij de Libertaire Partij de reële verwachting dat een Kamerzetel binnen bereik ligt.
Argentinië laat zien dat politieke vernieuwing kan ontstaan op plekken waar niemand haar verwacht.
De vraag is niet of vrijheid werkt,
maar wie het lef heeft ervoor te kiezen.
