Negen maanden Javier Milei president van Argentinië: een kritische beoordeling – Anthony P. Mueller
De Argentijnse president Javier Milei is net iets meer dan negen maanden in functie en staat nog steeds voor enorme economische en politieke uitdagingen. Zijn steun in het Congres en de Senaat is broos en de tegenstanders van de president proberen de massa’s te mobiliseren tegen zijn beleid. Dit maakt het slagen van zijn economisch beleid des te urgenter. Het doel is om zo snel mogelijk een uitweg te vinden uit de stagflatie – het gelijktijdig optreden van stagnatie of recessie en inflatie – waarin de Argentijnse economie zich momenteel bevindt.
De voortekenen zijn niet gunstig. Toen de Westerse geïndustrialiseerde landen in de jaren ’70 in stagnatie raakten, duurde het bijna een decennium voordat de prijsinflatie enigszins overwonnen was en de economische groei weer aantrok. Milei heeft niet zoveel tijd, ook al is er al veel bereikt. Sinds zijn aantreden op 10 december 2023 heeft Javier Milei de volgende mijlpalen bereikt:
- Begrotingsoverschot sinds januari 2024
- Beperking van de geldcreatie door de centrale bank sinds april 2024
- Verlaging van de inflatie vanaf april 2024
- Afschaffing van verschillende prijsreguleringen (bijv. op de woningmarkt)
- Afschaffing van verschillende prijssubsidies
- Opheffing van acht ministeries, deels volledig gesloten en met ontslag van ongeveer 30.000 ambtenaren
De creditzijde van de balans weegt echter nog zwaar:
- De prijsinflatie blijft hoog (237 procent per jaar)
- De werkloosheid stijgt (7,6 procent)
- De arbeidsparticipatie is erg laag (48 procent)
- De industriële productie is geslonken (-5,4 procent per jaar)
- De externe schuld stijgt tot ongeveer $290 miljard
- Onvoldoende niveau van deviezenreserves (momenteel $21,7 miljard)
- Devaluatie van 975 peso’s ten opzichte van 322 peso’s per dollar bij zijn aantreden
Bij de presentatie van de begroting in september sprak de regering Milei de volgende verwachtingen voor 2025 uit:
- Een stijging van het bruto binnenlands product met 5 procent
- Vermindering van de prijsinflatie tot 18 procent per jaar tegen het einde van 2025
- Devaluatie van de munt tot 1207 per dollar tegen het einde van 2025
- Een primair begrotingsoverschot van 1,3 procent van het bruto binnenlands product
Als je de huidige cijfers nader bekijkt, groeit de twijfel of deze doelen wel gehaald kunnen worden. Zorgwekkende signalen zijn dat de geldhoeveelheid van de centrale bank niet verder daalt en dat de zogenaamde M1-geldhoeveelheid zelfs toeneemt. De inflatieverwachtingen daalden scherp in de eerste helft van het jaar, maar zijn sindsdien stabiel gebleven op 50 procent per jaar. Met de aanhoudend hoge prijsinflatie, kan het zijn dat de centrale bank de rentetarieven te veel heeft verlaagd en gedwongen zal zijn om deze weer te verhogen wanneer de inflatie weer oploopt. Dit zou op zijn beurt het herstel van de industriële productie verder vertragen. Bovendien moeten in januari volgend jaar hoge rentebetalingen op buitenlandse schulden worden betaald.
2025 wordt het kritieke jaar voor Javier Milei, ook omdat er in oktober 2025 tussentijdse verkiezingen zijn. Tegen die tijd moet de president zijn electorale alliantie op orde moeten brengen om genoeg stemmen in de wetgevende macht te krijgen voor de volgende fase van zijn beleid.
Om te begrijpen waarom Milei – een verklaard “anarcho-kapitalist” – überhaupt aan de macht is gekomen, is het voldoende om erop te wijzen dat Argentinië al meer dan vijf jaar te kampen heeft met welvaartsverlies.
Terwijl veel andere opkomende markten enorme welvaartstoenames hebben bereikt, is het welvaartsniveau in Argentinië gedaald. Maar dit is niet de enige reden waarom de frustratie zo wijdverbreid is. Een belangrijke aanleiding om iets totaal nieuws te proberen is de prijsinflatie. Deze was in de voorgaande decennia al zeer hoog, maar is de afgelopen twee jaar snel gestegen. Terwijl het jaarlijkse inflatiecijfer begin 2022 nog rond de 50 procent lag, was het bij het aantreden van Javier Milei in december 2023 gestegen tot meer dan tweehonderd procent. Het was vooral de belofte om eindelijk een einde te maken aan de inflatie die Milei aan de macht bracht.
Nu is het voor hem de vraag of hij zijn belofte kan waarmaken zonder dat de recessie zich verdiept. Kort gezegd is het nodig dat de vermindering van de geldhoeveelheid en de vermindering van de overheidsuitgaven worden gecompenseerd door een gelijktijdige toename van de activiteit in de particuliere sector, zodat de werkloosheid niet te veel stijgt. Veel hangt dus af van de mate waarin de overheid erin slaagt de particuliere sector te versterken door deregulering en privatisering.
Naast de binnenlandse politieke probleemgebieden is de buitenlandse handel een beslissende factor. Argentinië is bijna volledig afgesneden van particuliere buitenlandse financiering. Nieuwe leningen kunnen alleen worden verwacht van het Internationaal Monetair Fonds (IMF), maar Argentinië is al het land met de hoogste schulden bij het IMF met $42 miljard aan uitstaande leningen. Van de buitenlandse schuld van momenteel 287 miljard dollar moet naar schatting vanaf januari volgend jaar 15 miljard dollar worden betaald aan rente en gedeeltelijke aflossingen. Financieel zal Argentinië erg afhankelijk zijn van inkomsten uit buitenlandse valuta. Deze kunnen nauwelijks worden opgebracht door de exportindustrie van het land. Dit moet worden gecompenseerd door directe buitenlandse investeringen. Er zijn hier al enkele positieve signalen. Maar het valt nog te bezien of de aankondigingen gevolgd zullen worden door daden, aangezien het economische klimaat in de geïndustrialiseerde landen somberder wordt.
Argentinië behoort tot de grote groep landen die systematisch geruïneerd zijn door hun eigen regeringen. Of ze nu meer “rechts” of meer “links” waren, deze politici hadden één ding gemeen: een diepe voorliefde voor interventionisme. Wat Javier Milei onderscheidt is dat hij het Argentijnse volk een alternatief biedt. Hij noemt zichzelf een “anarcho-kapitalist”, maar wat hij belooft en wil uitvoeren is in wezen een gezond economisch beleid. Daarom moet men van de president niet te veel anarcho-kapitalisme verwachten. Zelfs als hij het zou willen, zou hij het er politiek niet door kunnen drukken. Er zou al veel gewonnen zijn als hij slaagt op macro-economisch gebied en de inflatie weet te beteugelen en een economische opleving teweeg kan brengen. Dit alleen al zou wereldwijd een signaalwerking hebben, vooral voor Latijns-Amerika, waar de voorliefde voor socialisme nog steeds wijdverbreid is.
Waar is Milei’s anarcho-kapitalisme, vraag je je af? Daar is weinig van te zien. Hij voert een beleid dat het Internationaal Monetair Fonds al voor veel schuldenlanden heeft voorgeschreven. Regeringen hebben de instructies van het IMF vaak met tegenzin opgevolgd. De Argentijnse president doet het vrijwillig en met een striktere aanpak. Een heel land abrupt hervormen in een anarcho-kapitalistische richting is onmogelijk. Het zou waarschijnlijk beter zijn als Milei een andere weg inslaat: die van private vrije steden of speciale economische zones.
Dit concept houdt in dat de regering van een land bepaalde gebieden aanwijst en dat de staat zich daar administratief grotendeels terugtrekt en het grootste deel overlaat aan de particuliere sector. Lage of geen belastingen en bijna geen regelgeving zijn de prikkels voor bedrijven en particuliere investeerders om zich daar te vestigen. De arbeidsmarkt in deze zones is vrijwel volledig vrij van regelgeving en mensen komen er vrijwillig om te werken en zaken te doen.
De ligging van Argentinië is ideaal voor een dergelijke strategie vanwege de vele bijna volledig onbew’onderegio’s. De Argentijnse regering zou gebieden ter grootte van Nederland kunnen aanwijzen en deze geselecteerde gebieden kunnen verhuren aan een particuliere onderneming. De hoogte van de huur zou variëren met het economische succes dat er wordt behaald. Een vergelijking van de omstandigheden met de reeds bestaande bestuurlijke speciale zones in andere delen van de wereld geeft aan dat de kansen op succes in Argentinië zeer gunstig lijken. Dit zou met name het geval zijn als een libertaire regering, zoals die van Milei, zich zou inzetten om de afwezigheid van staatsregel in zo’n speciale zone zo ver mogelijk uit te breiden, en dus een uitgebreide ruimte te creëren voor een privaat rechtssysteem. Zo’n project zou een signaalfunctie kunnen hebben voor de hele wereld en praktisch bewijs kunnen leveren dat en hoe anarcho-kapitalisme werkt.
Dit artikel is gebaseerd op de presentatie “Milei After Nine Months: A Critical Update,” die de auteur gaf op 21 september tijdens de 19e Conferentie van de Property and Freedom Society (PFS) in Bodrum, Turkije.
