Laat de zelfzuchtigen de problemen oplossen!

ryanair

De meeste politieke partijen in Nederland zijn van mening dat meer geld de oplossing moet bieden voor de problemen in de zorg en het onderwijs. Iemand die nog nooit gewerkt heeft voor een overheidsinstelling zou misschien snel overtuigd raken van de oplossing meer geld door ambtenaren te laten besteden.
Maar is geld het enige probleem? Sterker nog, is geld zowieso wel een probleem? Hoe kan de overheid verwachten dat deze sectoren goed en efficient werken? Welke prikkels ondervinden de mensen die erin werkzaam zijn of de ambtenaren in Den Haag die de mensen moeten aansturen?

Vanwege de algemeen bindend verklaarde CAO is het niet nodig extra je best te doen. Je ontvangt immers toch niet meer salaris door extra werk. De CAO regelt dat je automatisch meer krijgt naarmate je ouder bent of langer ergens werkt. Al loop je de kantjes ervan af dan kan jou vanwege het ontslagrecht moeilijk de deur gewezen worden. Mocht je vermoeden dat het management je wilt ontslaan dan kun je – wanneer het ontslagrecht het niet verbiedt – je altijd nog ziek melden.

Wat voor de werknemers geldt geldt ook voor het bedrijf zelf. Een ziekenhuis is een bedrijf waarbij de concurrentie willens en wetens door de staat wordt beperkt. Het werk van priveklinieken wordt tegengewerkt door de overheid. Particuliere scholen ontvangen vaak geen overheidsgelden zodat de ouders van de scholieren zowel betalen voor de school waar hun kind niet heen gaat (via belasting) als voor de particuliere school. Voor particuliere scholen wordt het daardoor extra moeilijk te concurreren met staatsscholen.

En hoe zit het dan met de vraagkant? Zoals dat is opgezet kan het ook niet anders zijn dan een “recipe for disaster”. Neem de gezondheidszorg. Normale zorgmaatschappijen hebben vaak een eigen risico waardoor mensen worden weerhouden om voor elk wissewasje naar de dokter te gaan. Zoniet bij het ziekenfonds. Daar is het adagium eerder: Betaal wat je kunt missen en neem zoveel als je wilt.

Hoe anders gaat het er aan toe in de vrije markt. Het eigenbelang van consumenten en producenten heeft ervoor gezorgd dat we enorme voortuitgang hebben geboekt in die gebieden waar de overheid geen stempel heeft gedrukt. Groenlinks is van mening dat de vraag naar zorg automatisch betekent dat meer geld nodig is. Dat lijkt logisch maar veel particuliere sectoren weten betere kwaliteit te bieden aan meer mensen terwijl de prijs gelijk blijft of zelfs daalt.

* Vliegtuigmaatschappijen
Sinds de deregulering van de luchtvaartindustie van de jaren 90 bieden bedrijven als EasyJet en RyanAir vluchten aan voor een fractie van de prijs en hebben er mede voor gezorgd dat maatschappijen met overgewicht (Sabena) failliet gingen. Er zitten duidelijk nadelen aan de goedkope vluchten (geen eten aan boord, afgelegen luchthavens etc) maar gezien de bloei en de winst van die bedrijven vinden velen dat toch een geweldig aanbod.

* Auto’s
De prijs van een gemiddelde auto is gedaald ten opzichte van het gemiddelde jaarinkomen. Auto’s zijn veiliger geworden door airbags, ABS en kreukzones. Auto’s zijn duurzamer, comfortabeler en luxer geworden door betere vering, meer accessoires en stillere motoren. Ook het milieu is gediend door schonere en zuinigere motoren. Meestal niet vanwege overheidseisen maar vanwege consumenteneisen.

* Electronische apparatuur
Vrije geesten vonden de Compact Disc uit, de browser, het internet. Het aandeel daarin van de overheid was miniem. Het internet was weliswaar uitgevonden door een overheidsinstelling maar de stormachtige groei ervan vond pas plaats toen particuliere maatschappijen zich erop gingen richten en vervolgens enorme (koers)winsten (en ook verliezen) boekten. Had het internet ooit zo succesvol kunnen worden wanneer de overheid de organisatie en marketing in handen zou hebben genomen?

* Telecommunicatie
Sinds de dereguliering van de telecommunicatie is bellen naar Australie voor de gewone man bereikbaar geworden. Geen overheidsprogramma die dat mogelijk had kunnen maken. Ook mobiel bellen is, sinds de markt open is gegaan voor meer aanbieders, enorm in populariteit gestegen en in prijs gedaald. We kunnen nu niet alleen bellen maar ook internetten, chatten en foto’s nemen met onze mobiele telefoon.

De verbeteringen in bovenstaande sectoren zijn allemaal bewerkstelligd door maatschappijen die het doel hadden zo veel mogelijk geld uit de zakken van hun klanten te kloppen. Zij deden dat door zo laag mogelijke prijzen te vragen en – in verhouding tot de prijs – zoveel mogelijk service. Zij dwongen, in tegenstelling tot de overheid, niemand om hun producten en diensten af te nemen. Juist die vrijwilligheid zorgde ervoor dat bedrijven hun producten en diensten moesten verbeteren.

Waarom zouden we de energie, de volhardendheid en de inventiviteit van mensen niet gebruiken om betere scholen en betere zorg te bewerkstelligen? We hoeven ze niet eens aan te sporen. We hoeven geen motivatietrainers in te huren om ingedut (overheids)personeel aan te moedigen. We hoeven mensen alleen maar vrij te laten hun eigen positie te verbeteren. Niet ten koste van anderen maar ten bate van zichzelf en daarmee vaak ook ten bate van anderen.

Vaak blijken socialistische idealen (een hoge levensstandaard voor iedereen) het best gediend te worden door kapitalistische methoden. Het socialisme heeft misschien mooie idealen (waarschijnlijk gewoon machtspolitiek) maar de ervaring leert dat het resulteert in onvrijheid, repressie en armoede.

De productie van auto’s in de Sowjet-Unie was in handen van de overheid. Iedereen weet dat de auto’s daardoor duur, vuil, en slecht waren en dat slechts weinigen (voornamelijk de elite) er een konden bezitten. Bovendien moest men er velen jaren op wachten, zelfs wanneer men een auto kon betalen.

Het is voor menigeen duidelijk dat de problemen van de autosector in de Sowjet-Unie niet opgelost hadden kunnen worden door meer overheidsgeld. Nu Paul Rosenmöller stelt dat de zorgsector en onderwijssector meer geld behoeven klinkt dat weinig overtuigend zolang het zwaar gereguleerde sectoren zijn. Alsof je van hout een raket hebt gemaakt en voorstelt meer hout te gebruiken wanneer het ding niet blijkt op te stijgen. De vrije markt buigt zich over problemen met de gedachte “Hoe kunnen we het slimmer doen?”, de overheid buigt zich over dezelfde problemen met de gedachte “Hoeveel meer (belasting)geld moeten we uitgeven?”.

Het kan zijn dat ondanks de vrije markt velen het beter krijgen maar dat enkelen het slechter krijgen. Wie vindt dat de overheid daaraan wat moet doen kan toch beter niet wensen dat de overheid daarmee dan ook de uitvoering van bepaalde sectoren op zich neemt. Beter zou het zijn de vrije markt haar werk te laten doen en eventuele afvallers financieel te steunen. Zo is voedsel een eerste levensbehoefte. Toch zal menig verstandig mens niet voorstellen de overheid tot monopolist van de productie en distributie van voedsel te maken om zo de armsten van voedsel te voorzien.
De onderwijs- en zorgsector zouden dus beter uit handen van de overheid kunnen worden gehaald. Het is namelijk keer op keer gebleken dat de overheid zich beter bezig kan houden met regelgeving (liefst heel beperkt) en niet met uitvoering.

Ter afsluiting nog even wat quotes van economen die inzagen dat de vrijheid van individuen om hun eigen positie te verbeteren tot grootse resulaten kan leiden.

Adam Smith:
“Het is niet vanwege de goedheid van de slager, de brouwer of de bakker dat wij ons eten verwachten, maar vanwege hun eigenbelang”

“Een mens laat zich slechts door eigenbelang leiden, hij wordt door een onzichtbare hand geleid iets na te streven dat buiten zijn bedoelingen ligt. Ook wordt de samenleving er niet altijd slechter op wanneer de mens niet bewust het algemeen belang dient. door zijn eigenbelang na te streven bevordert hij het algemeen belang vaak meer dan wanneer hij daar bewust naar streeft. Ik heb nooit veel resultaten zien bereiken door mensen die beweerden het algemeen welzijn te willen dienen.”

Leave a comment