Op de Mises bijeenkomst van 21 maart jl. presenteerde Maarten Berg het tweede en afsluitende deel van zijn ‘Studie over de slechtheid van de staat’. Het afronden van de studie mag gerust een mijlpaal in het Nederlands(talige) liberale en libertarische landschap heten. Beide delen zijn een vakkundige uitwerking van liberale theorie.
Door samenwerking vooruit
In het eerste deel behandelt Berg de filosofische onderbouwing van samenleven in vrijheid en vrijwilligheid. In het tweede deel, met als ondertitel ‘kapitalisme en socialisme’, laat hij op basis van steekhoudende argumenten en een uitgebreid overzicht van de media en onderzoek zien hoe de beginselen van vrijwillige samenwerking (via ‘de markt’) op alle maatschappelijke terreinen waar de overheid zich mee bemoeit betere resultaten opleveren dan staatsdwang. De resultaten zijn beter voor de mensen waar het om gaat: de gebruikers van de voortgebrachte goederen en diensten.
Het boek behandelt op een zeer leesbare en toegankelijke manier de onderwerpen geld- en bankwezen, economie en ondernemerschap, solidariteit en de verzorgingsstaat, onderwijs, gezondheidszorg, wonen, infrastructuur, politie en justitie, milieukwaliteit en duurzaamheid.
In het hoofdstuk over gezondheidszorg bijvoorbeeld, ontkracht Berg de mythe van de ‘marktwerking in de zorg’, maar ook de mythe van de ‘onbeheersbare zorgkosten’. Hij laat zien dat wachtlijsten in de zorg geen natuurlijk gegeven zijn, maar een door de overheid gecreëerd probleem. In alle hoofdstukken over de zorg laat hij zien dat zwakkeren in de samenleving de overheid niet nodig hebben. Hij maakt duidelijk dat de zo vaak bewierookte verzorgingsstaat in de eerste plaats de politici en vele beleidsambtenaren helpt. Niet de armen en kwetsbaren in de samenleving zijn gebaat bij de eindeloze stroom aan nieuwe plannetjes, maar zij die het beleid bepalen.
Encyclopedische waarde
Het is een studie om drie maal te lezen: één maal de integrale tekst om de diverse onderwerpen en argumenten in samenhang te kunnen beoordelen, één maal de noten waarin diverse onderwerpen verder worden uitgediept met aanvullingen en typerende anekdotes en één maal als naslagwerk om nog eens te lezen wat het liberaal of libertarisch standpunt is over de vele behandelde onderwerpen.
In de jaren ’90 en ‘2000 moest libertarisch columnist Bart Croughs als hij niet wist wat te denken van een onderwerp nog het linkse standpunt opzoeken en het tegenovergestelde standpunt innemen. Met het verschijnen van de ‘Studie over de slechtheid van de staat’ is dat niet meer nodig. Nu kunt u gewoon de libertarische argumenten opzoeken via de index of inhoudsopgave van dit standaardwerk.
Een fragment uit Kapitalisme en Socialisme, hoofdstuk 11, paragraaf 1 ‘De essentie van het kapitalisme’:
“Geconfronteerd met karikaturen over het kapitalisme moeten we altijd onthouden dat kapitalisme in feite niets anders is dan ieders recht om de consument beter en/of goedkoper van dienst te zijn. Het (ware) kapitalisme kan geen slachtoffers maken, omdat het gebaseerd is op vrijwillige ruil tussen partijen. Het is daarmee een vredige vorm van samenleven, die in schril contrast staat met het voeren van oorlog, het bedrijven van vriendjespolitiek en het bestelen van anderen. Het kapitalisme is een systeem voor iedereen. Het kapitalisme brengt inderdaad jachten en gouden horloges voort voor oliesjeiks, maar vooral producten voor de massa: computers, onderbroeken, wasmachines, paperclips, auto’s, hopjesvla, tekenfilms, fotoalbums, keukenscharen en rolschaatsen. Het kapitalisme heeft medicijnen voortgebracht en de kindersterfte teruggedrongen. Het kapitalisme heeft huisvrouwen bevrijd van dagvullende huishoudelijke taken. Het kapitalisme heeft klassieke muziek en de wereldliteratuur toegankelijk gemaakt voor iedereen. Overal waar het kapitalisme (of zelfs maar elementen daarvan) wortel heeft geschoten, zien we een continue stijging in de kwaliteit van leven. Hoewel het kapitalisme een recent fenomeen is, kunnen we ons niets anders meer voorstellen. Verwend en decadent als we zijn, hebben we de luxe om over het kapitalisme te klagen. We zijn vergeten dat 99,9% van de menselijke geschiedenis (de periode vóór het kapitalisme) in het teken stond van armoede, overlevingsstrijd en dood. Pas sinds het begin van de industriële revolutie zien we daadwerkelijke welvaart. Producten en diensten die in vroeger tijden niet eens beschikbaar waren voor koningen, kwamen door het kapitalisme binnen het bereik van de loodgieter, de secretaresse en de verpleegkundige. In de woorden van Andrew Carnegie gaat kapitalisme over “het veranderen van luxegoederen in noodzakelijkheden”. Het kapitalisme kan vergeleken worden met een ‘economische democratie’, omdat alleen bedrijven die de steun genieten van een aanzienlijke hoeveelheid consumenten kunnen blijven bestaan. Elke euro heeft een stem in de economische democratie, en bedrijven die te weinig stemmen krijgen moeten plaats maken voor bedrijven die de levens van mensen wél weten te verbeteren. Bedrijfsinvesteringen zijn daarom in essentie altijd gericht op de consument. Niet de wensen van de topmanager of de aandeelhouder dicteren de bedrijfsvoering, maar de behoeften van de consument. Het kapitalisme is inmiddels zó succesvol dat er de laatste decennia klachten zijn over te veel welvaart.”
De Studie over de slechtheid van de staat is via onderstaande links te koop
Deel I: Vrijheid en Dwang
Deel II: Kapitalisme en Socialisme
