Dit stuk is ingezonden door Imre Wessels. Ook een bijdrage leveren aan de groei van Liberalisme in Nederland? Stuur uw inzending naar info@mises.nl
Na de Tweede Wereldoorlog was liberalisme zo goed als dood. Communisme had het fascisme verslagen en in de Westerse democratieën vond men dat de overheid ook in vredestijd een actieve rol moest nemen in de maatschappij.
Mont Pèlerin Society
Om de Westerse beschaving te redden van het socialisme besloot de econoom Friedrich Hayek om deze trend te keren. Hij riep alle prominente liberalen op om samen te komen in het Zwitserse dorpje Mont Pèlerin. Daar richten zij in 1947 de Mont Pèlerin Society denktank op met als doel om liberale ideeën nieuw leven in te blazen.
Hayek had het idee dat verandering in de samenleving ontstond door de intellectuelen. Zij kwamen met nieuwe ideeën en vervolgens gaan onderwijzers, journalisten en opiniemakers de vertaalslag maken van academische ideeën naar publieke opinie.
Zo kon het dat in een paar decennia de staatsgeleide economieën met sterke vakbonden plaats maakten voor privatiseringen en vrijhandel onder Thatcher en Reagan. Vanuit de academische hoek worden deze liberale ideeën ook wel ‘neoliberalisme’ genoemd.
Toch werden in de Mont Pèlerin Society al de zaadjes gelegd voor een tweede golf van ‘neoliberalisme’. Tijdens deze eerste bijeenkomst ontstond namelijk een breuk waarvan we nu de gevolgen meemaken.
Er vond een discussie plaats of de herverdeling van inkomens gerechtvaardigd was. In het debat liep één van de aanwezigen woedend weg en schreeuwde: ’Jullie zijn allemaal een stel socialisten!’ De persoon die dat riep was Ludwig von Mises, de oude mentor van Hayek.
Von Mises
Ludwig von Mises had tal van bijdrages geleverd aan de economische wetenschap. Zo stelde Mises dat een socialistische economie onmogelijk is omdat een vrij prijssysteem nodig is om kapitaal efficiënt in te zetten. Ook creëerde hij een theorie waarin hij de schuld van economische recessies legt bij centrale banken, die rommelen met de rente waardoor er economische zeepbellen ontstaan.
De grootste invloed van Von Mises is de combinatie van zijn ideeën en zijn onbuigzame houding. Mises werd geboren in een Joods gezin en was gedurende zijn carrière als professor een fel tegenstander van het nationaalsocialisme. Toen de oorlog uitbrak vluchtte Mises naar de Verenigde Staten terwijl zijn boeken werden verbrand door de Nazi’s.
In de VS ontmoette Mises een jongeman genaamd Murray Rothard, de persoon die verantwoordelijk is voor een nieuwe herleving van het ‘neoliberalisme’. Zo was Rothbard een systeembouwer met een sterke overtuigingsdrang. Hij combineerde de vrije markt theorieën van Mises, klassiek-liberalisme en anarchisme tot een systeem dat hij ‘anarcho-kapitalisme’ noemde.
Rothbard bracht deze ideeën tot uiting in de jaren ’70 met het boek ‘For a New Liberty: A Libertarian Manifesto’. Rond dezelfde tijd begon de Mont Pèlerin Society aan invloed te winnen. Staatsbedrijven werden geprivatiseerd, vakbonden werden minder machtig en belastingen voor de rijken werden verlaagd.
Toch was deze privatiseringsgolf slechts kinderspel vergeleken met wat Rothbard voor ogen had. Hij stelde zich een samenleving voor waarin alles geprivatiseerd is.
In de visie van Rothbard zouden beveiligingsbedrijven de rol overnemen van de politie. Mensen zouden een premie betalen voor hun beveiligingsbedrijf of dat samen inkopen via een vereniging van huiseigenaren. Private arbitrage neemt de rol van rechtbanken over. Scholen, wegen en de zorg worden volledig geprivatiseerd.
Sinds Rothbard zijn visie etaleerde nam het aantal aanhangers gestaag toe. Zo ook David Friedman, de zoon van de ‘neoliberale’ econoom Milton Friedman. In hetzelfde jaar dat Rothbard zijn manifest publiceerde bracht David Friedman het boek ‘The Machinery of Freedom’ uit, waarin hij anarcho-kapitalisme verdedigd. Sinds de jaren ’70 is er een groeiend aantal denktanks dat bezig is om deze ideeën te verspreiden.
De bubbel barstte
En toen kwam 2008.
De enorme zeepbel op de Amerikaanse huizenmarkt barste uit elkaar. Men was er vlug bij om de schuld te leggen bij doorgeschoten ‘neoliberalisme’. Aanhangers van Rothbard wijzen er daarentegen op dat deze ‘neoliberalen’, in de woorden van Mises, allemaal een ‘stelletje socialisten’ zijn. De crisis van 2008 lag in het gerommel met de rente door centrale banken .
De ‘neoliberaal’ en hoofd van de Amerikaanse centrale bank Alan Greenspan verlaagde de rente en creëerde daarmee een zeepbel op de huizenmarkt. Staatsbedrijven zoals Fannie Mae en Freddie Mac stookten de zeepbel verder op door hypotheken te verstrekken aan mensen die dit niet konden terugbetalen. Tot slot is er wetgeving die banken verplicht om hypotheken te verstrekken aan mensen met lage inkomens.
De grootste financiële crisis sinds de Grote Depressie was niet het gevolg van ‘de vrije markt’. Die vrije markt was er namelijk niet.
De Mont Pèlerin Society werd in de jaren ’40 opgericht en kreeg pas in de jaren ’70 de kans om invloed uit te oefenen op overheidsbeleid. De nieuwe golf van ‘neoliberalisme’ kwam in diezelfde jaren ’70 op en begint nu ook aan invloed te winnen.
Dit is vooral te zien in de VS waar men altijd al een gezonde scepsis had tegenover de overheid. Daar had de Amerikaanse Libertaire Partij tijdens de laatste presidentsverkiezingen het hoogst aantal stemmen gehaald in haar geschiedenis. Veel sterker dan de verkiezingsopkomst is de groei van de wereldwijde libertaire beweging via organisaties zoals Students For Liberty (SFL). Van Braziliaanse studenten die eisen om ‘Menos Marx, mais Mises’ (minder Marx, meer Mises) tot in Hong Kong waar SFL-activisten behoren tot de studentenleiders in de anticommunistische protesten.
Zolang de problemen in de wereld groter worden zal het meer mensen wegdrijven van het politieke midden op zoek naar alternatieven. Ideeën die ooit radicaal waren worden gemeengoed.
Hoe ziet de toekomst eruit?
De klassiek-liberaal Frédéric Bastiat noemde de overheid ooit de fictie waarin iedereen op de kosten van de ander probeert te leven. De financiële sector is een goed voorbeeld. Via de geldpers wordt zowel de groei van de financiële sector als de overheid gestimuleerd. Ondertussen worden belastingen verhoogd maar levert de overheid steeds minder. Zo bezorgde vadertje staat ooit de post, het telefoonnetwerk, was onderwijs ‘gratis’ en mochten de Russen aanvallen, dan hadden we een groot leger om ons te verdedigen. Tegenwoordig is de belastingdruk hoger, zijn veel taken geprivatiseerd en worden er alsmaar hogere bijdrages gevraagd in het onderwijs en de zorg.
Technologie is door alle regelgeving aan het stagneren. Vliegtuigen zijn nauwelijks veranderd sinds de jaren ’70. De meeste innovatie komt voort uit de digitale economie, die tot voor kort aan weinig regulering onderhevig was. In de huidige status quo zul je geen visie vinden van de toekomst. Men gaat juist ieder risico – daadwerkelijk of vermeend – uit de weg.
Het potentieel van anarcho-kapitalisme is daarentegen enorm. Er is dan niet langer een overheid die de keuzevrijheid wegneemt en alle beslissingen in een democratische trechter gooit. Solidariteit zal alleen op vrijwillige basis bestaan. Zodra anarcho-kapitalisme aan populariteit wint over de wereld is er de vrijheid om overal ter wereld te wonen. Er zijn dan niet langer paspoortcontroles, visums of andere vormen van ‘apartheid’. Aangezien er geen overheden zijn is er ook geen partij die een oorlog kan veroorloven.
De toekomst is maakbaar. En het potentieel van vrede, vrijhandel en vooruitgang ligt in het verschiet.
De foto is gemaakt door Nature_Design en wordt gebruikt onder deze licentie
