Elke dag worden er door mensen miljarden keuzes gemaakt. Vaak zijn dit kleine keuzes waar men amper over nadenkt maar enkele van deze keuzes zijn groot en daar wordt (hopelijk) meer over nagedacht, zoals bijvoorbeeld overheidsbeslissingen of een beslissing van een topman van een bedrijf. Elke keuze die wordt gemaakt, groot of klein, heeft consequenties. Soms zijn deze consequenties gemakkelijk om te zien. Bijvoorbeeld: wanneer ik het koud heb, kan ik een warme trui aan trekken, de consequentie is dat ik het warmer krijg.
Bij het maken van keuzes is het meestal het gemakkelijkst om te kijken naar wat de directe consequenties zijn van de gemaakte keuze. Of dit nu op individueel niveau is, met een groep of de beleidskeuzes zijn van de overheid, de directe consequenties zullen als eerst zichtbaar worden. Hierdoor kan men ook tijdens het maken van deze keuzes rekening houden met deze gevolgen. Waar men meer moeite mee heeft in het maken van keuzes is rekening houden met consequenties die niet direct zichtbaar zijn. Deze gevolgen zijn niet direct zichtbaar maar zijn vaak ingrijpender dan de initieel zichtbare gevolgen.
De Franse econoom en filosoof Frederic Bastiat beschreef dit in zijn werk Ce qu’on voit et ce qu’on ne voit pas (Wat men ziet, en wat men niet ziet). Deze denkwijze laat zien dat de keuzes die vaak met de beste intenties worden gemaakt ‘positieve’ directe gevolgen hebben. De gevolgen die men niet ziet, omdat ze pas later of elders merkbaar zijn, zijn vaak negatief en doen de eerdere, positieve gevolgen teniet, of vice versa.
In zijn boek illustreert Bastiat dit aan de hand van verschillende voorbeelden; het meest bekende voorbeeld is de broken window fallacy. Dit voorbeeld gooit het zoontje van brave burger Jan met de pet een ruit in van een ander. Veel omstanders proberen het punt te maken dan elk nadeel zo zijn voordeel kan hebben; namelijk nieuwe omzet voor de glazenzetter. “Dit soort ongelukken doen de economie draaien. Iedereen moet op een manier zijn brood verdienen. Wat zouden glazenzetters moeten doen als nooit iemand een ruit zou breken?”
De mensen die deze troostende woorden brengen tonen ‘wat men ziet’: de omzet voor de glazenzetter. Hier zou men dus uit kunnen afleiden dat het goed is om glazen te breken. Wat men niet ziet is dat het geld dat wordt uitgegeven aan de glazenzetter niet kan worden uitgegeven aan iets anders, Bastiat noemt voorbeelden zoals nieuwe schoenen of een nieuw boek. De stimulans die deze andere deelnemers van de economie zouden ontvangen is datgene wat men niet ziet. In deze situatie is de consument de persoon met de gebroken ruit. De glazenzetter is de tweede persoon. Dit zijn de zichtbare personen. De derde persoon die men niet ziet is de schoenenzaak of de boekhandel die hier geen omzet kan draaien. Het is belangrijk om in te zien dat er dus een derde persoon is.
In zijn boek past Bastiat dit concept van wat men ziet, en wat men niet ziet toe op 12 verschillende situaties, veel van deze situaties zijn vandaag de dag nog steeds relevant. Ook in zijn tijd trachtte politici de macht van de overheid te vergroten door middel van meer belastingen en grote publieke werken. De effecten van deze pogingen blijven vaak buiten beeld omdat het effecten zijn die men niet ziet. Het werk van Bastiat helpt de lezer verder te kijken dan de directe gevolgen die anderen doorgaans missen. De vele voorbeelden bieden de mogelijkheid om deze opgedane kennis gemakkelijk te delen.
Bastiat stelt dat: “Onwetendheid omringt de wieg van de mensheid, daarom beslist ze in haar handelen op basis van de eerste gevolgen, de enige die aanvankelijk kan zien. Pas langzamerhand leert ze om ook met de andere rekening te houden. Ze krijgt hierbij les van twee verschillende leermeesters: de ervaring en de vooruitziendheid”. Met dit boek van Bastiat krijgt u het laatste mee.
Rechtvaardigheid en solidariteit, waar Bastiat ook zijn ‘wat men ziet, wat men niet ziet’ theorie bespreekt, is te koop in onze webwinkel. U krijgt dus twee boeken van Bastiat, vertaald naar het Nederlands, voor 9,95 euro. Bestel snel via https://mises.nl/product/frederic-bastiat-rechtvaardigheid-en-solidariteit/
Afbeelding via UnknownAuthor, Public domain, via Wikimedia Commons
